Demoralisani i depresivni doktori ne mogu da pomognu pacijentu
“Simptomi sindroma sagorevanja često su tretirani kao uobičajeni umor od prekomernog rada. Dijagnoza se postavlja tek kad posledice ovog stanja počnu da privlače pažnju okoline što povećava rizik za nastanak depresivnog poremećaja kod lekara. Demoralisani i depresivni doktori ne mogu da pomognu pacijentu…”
Često profesionalci (lekari i profesionalci iz sistema zdravstvene zaštite) svoj posao nakon radnog vremena „nose kući“ i nastavljaju da razmišljaju o razgovorima koje su na poslu vodili. To može biti veliki izvor stresa koji sa sobom nosi emocionalno opterećenje. Specijalista psihijatrije doc.dr Rosa Šapić, predsednica Balint društva Srbije, napominje da je Balint grupa mesto gde se ovog tereta mogu osloboditi putem razgovora o problemu i njegovom analizom putem psiholoških metoda. Balint grupa pruža lekarima mogućnost da uče i treniraju veštinu terapijskog odnosa sa pacijentom/klijentom kroz istraživanje ličnog iskustva.
-Izvori stresa kod zdravstvenih radnika su najčešće visoko emocionalno opterećenje, tipično za ovakvu vrstu profesije, kao i direktan kontakt sa pacijentima (takođe sa velikim brojem ljudi). Doktori i drugi medicinski radnici svoje probleme sa pacijentima “nose kući” i nastavljaju da o njima razmišljaju. Ponekad problematični pacijent živi kao nevidljivi član privatnog života doktora/zdravstvenog radnika i utiče na njegov ili njen život. Na taj način, kvalitet doktorovog života dolazi u pitanje. Simptomi sindroma sagorevanja često su trivijalizovani i tretirani kao uobičajeni umor od prekomernog rada. Dijagnoza se postavlja tek kad posledice ovog stanja počnu da privlače pažnju okoline. To dalje povećava rizik za nastanak depresivnog poremećaja kod lekara. Jasno je da demoralisani i depresivni doktori ne mogu da pomognu pacijentu.
Na koji način to remeti kvalitet njihovog života?
-Podatak evropske komisije govori da se sindrom sagorevanja povećava sa godinama staža doktora i drugih zdravstvenih radnika. Studije izvedene u Srbiji pokazuju slične rezultate. Sindrom sagorevanja prepoznat je kao jedan od najvećih zdravstvenih rizika kod ljudi koji se bave profesijama povezanim sa brigom o drugima (doktori, medicinske sestre, socijalni radnici, psiholozi i psihoterapeuti).
Kako izgleda prva faza sagorevanja na poslu?
-Sagorevanje na poslu dovodi do toga da oni imaju doživljaj da ulažu mnogo truda, a postižu malo i sa pacijentima i sa kolegama na svom radnom mestu. Umorni i obeshrabreni ljudi postaju nesigurni, bez samopouzdanja i sa čestim doživljajem dosade, a u isto vreme, nedostatak samopoštovanja povezan je sa doživljajem omnipotencije i odbijanja pomoći drugima. „Emocionalna iscrpljenost“ se sve više smatra prvom fazom u razvoju sindroma sagorevanja na poslu, ključnom komponentom i indikatorom ovog sindroma. „Emocionalna iscrpljenost“ i sindrom sagorevanja na poslu se mogu pojaviti među lekarima i zdravstvenim radnicima u svim fazama njihovog obrazovanja, karijere i kod svih specijalnosti. Veća „Еmocionalna iscrpljenost“ je povezana sa lošom tolerancijom nesigurnosti i straha od medicinske greške, kao i doživljajem izolacije na radnom mestu. Pored ovog sindroma, lekari i zdravstveni radnici su izloženi i „saosećajnom zamoru“ nakon rada sa zahtevnim pacijentima.
Koliko u tome može pomoći rad u Balint grupi i kako ti susreti izgledaju?
-Balint grupa je mesto gde se ovaj teret može odložiti putem razgovora o problemu u odnosu doktor-pacijent i njegovom analizom putem psiholoških metoda. Balint grupa pruža lekarima mogućnost da uče i treniraju veštinu terapijskog odnosa sa pacijentom kroz istraživanje ličnog iskustva iz svakodnevnog rada s pacijentima. Započele su sa svojim radom 1950-ih godina u Londonu, vođene od strane psihoanalitičara Majkla Balinta koji je prepoznao terapijski i dijagnostički značaj odnosa lekar-pacijent, radeći u grupama sa lekarima opšte medicine. Stvorio je metod edukacije koji je po njemu nazvan Balint grupe. Ova edukacija je usmerena na odnos lekar-pacijent i omogućava učenje i sticanje „lekarske veštine“, odnosno profesionalne i terapijske komunikacije s pacijentom koja počiva na psihoterapijskim osnovama. Balint grupe su strukturisane tako da omoguće lekarima da istražuju složene, često problematične interakcije putem usmenih prikaza slučajeva i grupne diskusije. Neke Balint grupe su isključivo namenjene lekarima opšte medicine i lekarima drugih specijalnosti, dok postoje i mešovite grupe sa učesnicima profesija srodnih medicini. Obično Balint grupe imaju šest do dvanaest članova i jednog ili dva sertifikovana Balint voditelja koji se sastaju u redovnim razmacima (jednom nedeljno, dva puta mesečno ili jednom mesečno) u periodu od nekoliko godina. U grupi se kroz lično iskustvo, preko usmenog prikaza slučaja iz svakodnevne prakse, uči i trenira veština terapijskog odnosa s pacijentom. Grupa počinje prikazom slučaja od strane referenta koji izlaže svoju interakciju sa pacijentom koja ga opterećuje. Prikaz slučaja je praćen grupnom diskusijom koja se fokusira na misli, emocije i subjektivne reakcije koje sam prikaz pokreće u članovima grupe. Cilj Balint grupe je da pokrene proces sličan psihoanalitičkim „slobodnim asocijacijama“. Stoga su članovi zamoljeni da prikažu pacijente bez korišćenja beleški i cela grupa se ohrabruje da podeli svoje ideje, asocijacije, slike i emocije pokrenute tokom diskusije. Ovaj način rada omogućava širi i slojeviti uvid koji može dati drugu dimenziju inicijalnom problemu, dok članovi grupe mogu postati svesni svojih do tad nesvesnih stavova prema pacijentu ili situaciji na način koji njima pomaže da prepoznaju svoje sadržaje. U misiji američkog Balint društva se navodi: „Cilj iskustva koje se stiče u Balint grupama je da se nesigurnost, konfuzija i teškoće u odnosu lekar-pacijent, transformišu u razumevanje i značenje koje neguje terapijski savez između doktora i pacijenta”.
Danas su Balint grupe u svetu postale institucionalizovani vid edukacije, sastavni deo studija medicine, specijalizacija i kontinuirane medicinske edukacije, dok je u mnogim zemljama Balint edukacija deo obavezne edukacije tokom specijalističkog staža lekara.
Branka Gajić
Foto: Dario Konstantinović
